Login / Reg                    Nieuwsbrief  |   Agenda   |   Vacatures   |   Forum   |   Advies   |   Adverteer   |   Zoek
Zorgpaden in Atrium MC Parkstad
Bron: Procesverbeteren.nl
Lean: Slanke organisatie
Atrium Medisch Centrum Parkstad (small)Zorgpad meer dan value stream mapping
Door Dr Ir Jaap van Ede, business-journalist & hoofdredacteur procesverbeteren.nl (april '11)


Het Atrium Medisch Centrum Parkstad ontwikkelt zogenaamde 'zorgpaden' voor groepen patiënten met min of meer dezelfde kwalen. Hun aanpak is daarbij gebaseerd op de kennis binnen het Netwerk Klinische Paden.

De ontwikkeling van zorgpaden is meer dan value stream mapping uit lean manufacturing, overgoten met een medisch sausje!  Bestaande paden worden namelijk niet zo maar geoptimaliseerd. Eerst wordt vanuit de invalshoek van de medici, de patiënt, de wetenschap, de wetgever en de betrokken zorgpartijen geïnventariseerd wat er anders moet en kan.


Het Atrium Medisch Centrum Parkstad in Zuid-Limburg is met zo'n 3600 medewerkers één van de grootste algemene ziekenhuizen in Nederland.

Om de effectiviteit, efficiëntie en veiligheid te verbeteren wordt de zorg aldaar steeds vaker georganiseerd in de vorm van zogenaamde zorgpaden.

‘De methode die wij daarbij gebruiken is ontwikkeld binnen het Netwerk Klinische Paden’, vertelt coördinator kwaliteitszorg Chrétien Haenen. ‘Het NKP is een samenwerkingsverband van ziekenhuizen, onder aanvoering van de Universiteit van Leuven in België.  Een kwart van de ruim 100 deelnemers, waaronder wij, komt uit Nederland. Bijzonder aan het NKP is dat een universiteit in nauwe samenwerking met zorginstellingen onderzoek doet. Hypotheses kunnen daardoor continu worden getoetst in de praktijk.’

Chrétien Haenen, voor Atrium Medisch Centrum Parkstad
Chrétien Haenen:  "Een zorgpad ontwikkelen is méér dan een Lean-behandelroute uitrollen. De zorgpad methode hanteert wel industriële verbetertechnieken, maar vertaalt die naar de zorg"


1057 zorgpaden
Het NKP verzorgt ook 10-daagse opleidingen. Neem je daaraan deel, dan ga je meteen je eerste zorgpad ontwerpen. Binnen het Netwerk zijn inmiddels maar liefst 1057 zorgpaden ontwikkeld.

De top drie betreft orthopedie (173 stuks), gynaecologie & obstetrie (147 stuks) en cardiovasculaire ziekten en chirurgie (135 stuks). In de regel blijft een zorgpad dus binnen de grenzen van één medische discipline.  Dit sluit aan bij de actuele praktijk betreffende procesverbetering in ziekenhuizen (zie het kader 'continu verbeteren in Nederlandse ziekenhuizen'):

  • gericht op verkorting van de ligduur
  • medisch gezien monodisciplinair van karakter
  • gefocust op groepen patiënten die min of meer dezelfde kwalen hebben.

‘We gaan van stuks- naar batchgewijze productie’, zo vat Haenen het samen. ‘Natuurlijk houd je altijd uitzonderingen, maar als 80 á 90% in het zorgpad past is dat voldoende.’

Continu verbeteren in Nederlandse ziekenhuizen
In Nederlandse ziekenhuizen worden verschillende continue verbetermethoden toegepast. Dit varieert van Lean, waarvan de zorgpad-methode een afgeleide is, tot Lean Six Sigma en de Theory of Constraints (TOC).
> Lijst zorgartikelen en cases


Best practise
In het ideale geval bestaat er voor elke gangbare ziekte straks een klinisch pad dat op dat moment als best practise geldt, zou je denken. Dit pad kunnen ziekenhuizen dan als uitgangspunt gebruiken en op maat snijden voor hun eigen situatie. En heb je een aanvulling of suggestie tot verbetering, dan deel je die met de andere ziekenhuizen. ‘Dat klopt, maar zo ver is het nu nog niet’, aldus Haenen. ‘En zelfs al zou dat wel het geval zijn, dan is het waarschijnlijk toch nog beter om elk zorgpad door alle betrokkenen sámen opnieuw te laten ontwikkelen. Op die manier staat iedereen namelijk ook achter de uitkomst. Bedenk wel:  Een ziekenhuis is een erg complexe organisatie. Specialisten zijn bijvoorbeeld vaak georganiseerd in maatschappen. Dat zijn feitelijk toeleveranciers, maar het zijn in tegenstelling tot de situatie in de industrie wel de partijen waar de klant – de patiënt - voor komt.

Definitie
De definitie van een zorgpad of klinisch pad die het Netwerk Klinische Paden hanteert luidt als volgt:

"Een zorgpad of klinisch pad is een complexe interventie om gemeenschappelijke besluitvorming en organisatie van zorgprocessen te verwezenlijken voor een specifieke groep van patiënten gedurende een gedefinieerd tijdskader"



Niet eenvoudig die definitie, maar ook niet nieuw. In de industrie zouden ze het waarschijnlijk zo formuleren:  Voor een groep producten (in dit geval patiënten) met gemeenschappelijke kenmerken wordt een zo efficiënt mogelijke behandelroute ontwikkeld.

Haenen: ‘Ik heb vroeger als quality manager in de industrie gewerkt. Veel dingen komen inderdaad overeen met wat ik daar zag, maar het implementeren gaat in de zorg wel langzamer. De ontwikkeling van zorgpaden heeft denk ik het meeste gemeen met value stream mapping uit Lean manufacturing, in die zin dat je behandelroutes in kaart brengt en optimaliseert. Een randvoorwaarde is daarbij wel dat de medische behandelplannen zo veel mogelijk evidence based zijn en rekening houden met de wensen van de patiënt. Op termijn zou ook de Theory of Constraints een rol kunnen gaan spelen bij de procesoptimalisatie, bijvoorbeeld als je ziet dat meerdere klinische paden één bottleneck delen. Dit zou bijvoorbeeld radiologie kunnen betreffen of de beschikbaarheid van OK-ruimte.’

In Nederland zijn er nu ziekenhuizen die bij procesverbetering Lean als uitgangspunt nemen, maar anderen kiezen voor (Lean) Six Sigma of de Theory of Constraints. Zo’n grote diversiteit binnen één bedrijfssector is bijzonder. Het is daarom te verwachten dat er op termijn consensus zal ontstaan over een zorg optimalisatie systeem, in de vorm van een mix van bestaande procesverbetermethodes. ‘Gezien het open karakter en het grote aantal deelnemers zal het Netwerk Klinische Paden daaraan mijns inziens dan een belangrijke bijdrage kunnen leveren’, reageert Haenen.

Atrium MCP, glazen halMedisch sausje
Mogelijk, maar het feit dat de zorgpad-benadering een eigen terminologie kent in plaats van bijvoorbeeld standaard Lean en Six Sigma jargon, lijkt op het eerste gezicht de verwarring alleen maar groter te maken.

‘Ten eerste is in de praktijk gebleken dat de aanpak een medisch sausje moet hebben, anders slaat het in zorginstellingen niet aan’, reageert Haenen. ‘Ten tweede behelst het ontwikkelen van een zorgpad meer dan het uitdenken en uitrollen van een Lean-behandelroute. In dat geval kan het namelijk zo zijn dat je een proces krijgt dat wel een goede uitkomst oplevert, maar de manier waarop wordt dan door de patiënt niet als prettig ervaren. Ook kan het zijn dat je nieuwe medische benaderingen over het hoofd ziet, waarvan inmiddels wetenschappelijk vaststaat dat de patiënt daarbij is gebaat.  Een voorbeeld daarvan is het screenen van patiënten op ondervoeding voor zij een operatie ondergaan, waardoor zij sneller herstellen. De Klinische Paden methode hanteert daarom wel procesverbetertechnieken uit de industrie, maar vertaalt die naar de zorg en vult ze daarbij waar nodig aan.’

Collum Care
Eén van de klinische paden die onlangs in het Atrium Medisch Centrum Parkstad is ontwikkeld betreft de behandeling van zogenaamde collum care patiënten.  Dit zijn mensen met een breuk in de kop van hun dijbeen.

‘De gemiddelde leeftijd van deze groep is 82 jaar. De directe oorzaak van de breuk is een val, maar er is vaak ook een relatie met andere latent aanwezige aandoeningen zoals verwardheid of slecht ter been zijn. Het gaat om mensen met een kritisch evenwicht in hun thuissituatie. De ziekenhuisopname zorgt dan voor deregulatie, en dat wilden we zoveel mogelijk beperken. We zagen veel mogelijkheden tot verbetering, want patiënten werden regelmatig getransporteerd tussen afdelingen, werden te lang nuchter gehouden, en lagen na hun operatie nog dagenlang in het ziekenhuis voor ze terecht konden in een verzorgingshuis. Dit was de reden om een beter zorgpad te ontwikkelen.’

Het ontwerpen en uitrollen van een nieuw zorgpad volgens de methodiek van het NKP kent zeven fasen:

  1. Screening (nagaan of de zorgpad-benadering wel het juiste middel is)
  2. Voorbereiding
  3. Diagnose-stelling
  4. Ontwikkeling
  5. Implementatie
  6. Evaluatie
  7. Continu verbeteren

Diagnose
‘Als je eenmaal zo ver bent dat je het zorgpad kunt ontwikkelen, stap vier dus, dan maak je onder meer een time task matrix. Daarin staat dan wie wat moet doen op dag 1, dag 2 enzovoort. Hierbij is er veel overlap met value stream mapping.’

Het traject dat daaraan vooraf gaat, de diagnose-stelling, is echter minstens zo belangrijk! ‘Het is niet zo dat je een bestaand zorgpad optimaliseert, je bekijkt eerst of er wellicht zaken zijn die heel anders moeten. Je stelt daartoe vast aan welke randvoorwaarden het nieuwe zorgpad moet voldoen.’

De diagnosestelling – wat moet en kan er beter - gebeurt vanuit vier invalshoeken:

  1. Ten eerste wordt met ZPZET, de ZorgPad Zelf Evaluatie Tool, in kaart gebracht hoe de eigen medewerkers zaken zoals samenwerking, coördinatie en patiëntgerichtheid waarderen. Daarnaast wordt bekeken hoe het bestaande proces functioneert aan de hand van onder meer klinische, procesmatige en financiële indicatoren. 

  2. De tweede invalshoek is het verzamelen van informatie over de ervaringen van de patiënten en hun familie.

  3. Ten derde wordt er gekeken naar al het beschikbare wetenschappelijk bewijs omtrent best medical practices, en wordt vastgesteld aan welke wettelijke eisen het zorgpad moet voldoen. 

  4. Tenslotte wordt de samenwerking in de zorgketen onder de loep genomen, beginnend met de eerste lijn (de huisarts), en via het ziekenhuis eindigend bij de derde lijn (thuiszorg, verzorgingshuis)


Hulp nodig bij de implementatie van Lean?

Verwijzen naar dit artikel op internet?
Gebruik als link: https://www.procesverbeteren.nl/LEAN/Atrium_Medisch_Centrum_Parkstad_Zorgpaden.php

Blom ConsultancyManagement MindfucksThe Lean MentorCimproTWI Instituut