█ #01   (18 augustus '08)
Hoe herwint Nederland haar leidende rol bij het ontwerpen van flexibele organisaties !?

De zelfsturende teams die je ziet binnen procesverbetermethoden zoals TPM, QRM en Lean zijn helemaal niet nieuw!  Integendeel: al in de jaren tachtig experimenteerden bedrijven zoals Philips, Fokker en Aegon hiermee. Nederland is haar leidende rol echter kwijtgeraakt, ook op wetenschappelijk gebied. Daardoor ontbreekt het aan onderzoeksgroepen om nieuwe organisatievormen te toetsen, zodat we achter de ene hype na de andere aanhollen.
Hoe het tij te keren?   Dat vraagt Jaap Boonstra zich af in zijn weblog-bijdrage! 

Het Nederlandse bedrijfsleven had in de jaren tachtig een voorsprong op de internationale concurrentie als het ging om het doeltreffend inrichten van organisaties.

Zelfstandig opererende eenheden
Philips experimenteerde met kleine zelfstandige eenheden die slagvaardig konden inspelen op marktontwikkelingen.
De toenmalige PTT werkte met zelfstandig operende onderhoudsteams in telefooncentrales.
Bij machinefabrieken als ICH-Smit, verfproducenten als Sigma en blikfabrikant TDV werd gewerkt in semi-autonome teams.
Ook bij Fokker werd teamgericht gewerkt bij de productie van onderdelen voor de F16 en bij de assemblage van nieuwe Fokker vliegtuigen.
In de financiele dienstverlening begon Aegon verzekeringen als eerste met integrale klantenteams waarin alle taken rond een verzekeringsproduct waren geintegreerd en klanten zonder doorverwijzen direct geholpen konden worden.

Veréénvoudiging
Centraal in het organisatieontwerp stond het kernproces van productie en dienstverlening. De afstemming tussen afzonderlijke productietaken werd verminderd door vereenvoudiging van de interne complexiteit. Hiertoe werden de productie- en dienstverleningsprocessen geparallelliseerd naar producthoofdstromen of klantprocessen. Binnen de hoofdstromen werden teams gevormd die zich bezig hielden met een afgeronde taak.
Voorbereidende, organiserende, uitvoerende en ondersteunende taken werden zoveel mogelijk geintegreerd en de teams die daarvoor verantwoordelijk waren, hadden zicht op het resultaat van hun werk.

Wetenschappelijk onderzocht
De inzichten over deze flexibele vormen van organiseren werden wetenschappelijk onderzocht, uitgewerkt en toegepast.

Zo verscheen het boek "Op weg naar nieuwe fabrieken en kantoren" van Ulbo de Sitter. Het boek "Modulair Organiseren" van Kas Kastelein kreeg een prijs als beste wetenschappelijke bijdrage aan de organisatiekunde.
Publicaties van Jan in 't Veld en Ton de Leeuw gingen over het analyseren van organisatieproblemen en het herontwerpen van bedrijfsprocessen vanuit een systeembenadering.

Zelf publiceerde ik over flexibele organisatievormen in de financiele dienstverlening. Aan vrijwel elke universiteit waren onderzoeksteams bezig met flexibele en innovatieve organisatievormen. Bedrijven en universiteiten werkten nauw samen in het bedenken en invoeren van flexibele en innovatieve besturingsmodellen. In de betrokken bedrijven werden afstemmingsverliezen en kwaliteitsverliezen enorm gereduceerd, daalde het zekteverzuim, nam de productiviteit toe en konden bedrijven flexibel inspelen op marktomstandigheden en klantvragen.

Leidende rol kwijtgeraakt
Inmiddels is Nederland haar voorsprong en leidende rol kwijtgeraakt in het ontwerpen van flexibele en innovatieve organisaties.
Kennis hierover is inmiddels gemeengoed en staat bekend onder namen als Business Process Redesign, Lean Production, High Performance Organizations, Team Based Organizing, World Class Production en andere Engelstalige begrippen.

De kennis over organisatie-ontwerp op universiteiten is verdwenen en er zijn nog nauwelijks onderzoeksgroepen bezig met het uitwerken van nieuwe productie- en dienstverleningsconcepten.

Het Nederlandse bedrijfsleven richt zich onder invloed van activistische aandeelhouders op korte termijn doelstellingen en winstmaximalisatie.
Fokker is allang opgegeten, Stork wordt opgesplitst en uitgemolken, ABN Amro is opgeknipt en verkocht, en de elektriciteitsbedrijven staan in de verkoop.

Wat maakt dat we in Nederland onze voorsprong zijn kwijtgeraakt in het ontwerpen van organisaties en wat maakt dat het geen thema meer is in bedrijven en op universiteiten?

Wat is er gebeurd met de succesvolle samenwerking tussen ingenieurs, organisatiekundigen, veranderkundigen en wetenschappers?

En belangrijker nog: hoe kunnen we voorkomen dat we achter allerlei hypes aanrennen zonder nauwkeurige analyse en een zorgvuldig afgewogen ontwerp?.

Na outsourcing en offsourcing gaan nu alweer stemmen op voor insourcing omdat we teveel uitverkoop hebben gehouden van kennis. Schaalvergroting en het vormen van shared service centra zijn echter nog steeds populair, ook al zijn de nadelen allang duidelijk.

Nieuw leven inblazen
De belangrijkste vraag die rest is echter: hoe kunnen we in Nederland het organisatiekundig elan weer nieuw leven inblazen en doelgericht gaan werken aan concurrentievoordeel door het ontwerpen van flexibele en innovatieve bedrijven waarbij lange termijn belangen voorop staan en aandacht is voor duurzaam organiseren? Deze vraag wil ik u graag voorleggen ! - Jaap Boonstra