Login / Reg                    Nieuwsbrief  |   Agenda   |   Vacatures   |   Forum   |   Advies   |   Adverteer   |   Zoek
Logistieke uitdagingen in de zorg
Bron: Procesverbeteren.nl
Supply Chain: Netwerkorganisatie
Cover (deel) van "Logistiek in de zorg" Boekbespreking "Logistiek in de Zorg"
Logistieke uitdagingen in de zorg
Door Dr Ir Jaap van Ede, hoofdredacteur procesverbeteren.nl


Wat zijn de verschillen tussen de logistiek van een productiebedrijf en een zorginstelling? Welke gevolgen heeft het bijvoorbeeld dat een patiënt zowel product is als klant, en in die laatste rol het productieproces letterlijk aan den lijve ervaart?

Lezing van “Logistiek in de zorg” geeft u het antwoord. Dit nieuwe boek biedt u een heldere en brede kijk, vanuit diverse invalshoeken, op het waarom en hoe van logistieke optimalisatie in de zorgsector. Wel is er nog ruimte voor een vervolg: Continu verbeteren in de zorg.

Het boek bood in elk geval inspiratie aan procesverbeteren.nl, om te beginnen met een lijst van wezenlijke verschillen tussen de logistiek van zorginstellingen en productiebedrijven.


Het boek “Logistiek in de zorg” begint met een voorwoord van de eindredacteuren, Hans-Heinrich Glöckner, docent/onderzoeker aan de HAN en Stef Weijers, lector logistiek & allianties aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Uit dit voorwoord blijkt dat diverse auteurs aan het boek hebben bijgedragen, mede in het kader van een samenwerking tussen de hogescholen van Arnhem/Nijmegen, Amsterdam en Rotterdam, binnen het Kennisaccoord Logistiek.

Alle auteurs worden weliswaar met name genoemd, maar het boek vermeldt merkwaardigerwijze niet wat hun functie is, noch welke hoofdstukken zij hebben geschreven!

Studiemateriaal
Het boek is bedoeld als studiemateriaal voor (post) HBO-studenten. Specifieker gaat het om twee doelgroepen:  

  1. Studenten die een logistiek managementopleiding volgen, en die meer willen weten van de zorg
  2. Studenten die een zorgopleiding volgen en meer willen weten over logistiek.

Het gaat dus om een studieboek, hetgeen verklaart waarom er regelmatig vragen aan de lezer worden gesteld. In dit geval volgen de antwoorden daarop gelukkig niet zonneklaar uit de voorgaande tekst. Dit werkt verfrissend, de lezer wordt echt uitgenodigd tot nadenken!

Wel zijn sommige vragen zo lastig dat daar mijns inziens geen eenduidig antwoord op kan worden gegeven, hoewel het boek dit achterin wel doet.

Eén voorbeeld: Waarom is de Lean management-benadering van kwaliteitsverbetering geen kwaliteitssysteem op zich?
Het antwoord in het boek luidt: …met een kwaliteitssysteem beschrijf je je organisatie en processen, en voeg je daar standaarden aan toe waarmee je (de kwaliteit van de processen) kunt toetsen…Lean management bevat dergelijke standaarden niet.

Het bovengenoemde antwoord lijkt mij discutabel, daar Lean management zonder standaardisering en borging in het geheel niet werkt!  Wat je wél zou kunnen zeggen is dat Lean niet, zoals bijvoorbeeld ISO, is ontwikkeld met het doel om kwaliteit aantoonbaar te maken voor derden zoals afnemers.

Website
Bij het boek hoort een ondersteunende website met oefentoetsen en de mogelijkheid voor het downloaden van figuren en tabellen voor werkstukken. Stef Weijers laat weten dat een ieder die het boek koopt, een kaartje krijgt waarmee je in kunt loggen op de site. Dat is mooi want het boek lijkt mij niet alleen geschikt voor studenten, maar ook voor bijvoorbeeld logistieke consultants, die hun werkterrein willen verbreden naar zorginstellingen. Na het lezen van dit boek kunt u meepraten over typische zorgbegrippen variërend van zorgzwaartepakketten tot diagnose-behandelcombinaties, en van transmurale of topreferente zorg tot magistraal bereide geneesmiddelen!

Cover 'Logistiek in de zorg'Titel: Logistiek in de zorg
Ondertitel: Beheersing van patiënten en goederenstromen

Auteurs:
 F.A.M Blessing, S.H. Elkhuizen, H.H. (Hans-Heinrich) Glöckner (red.), J.A. Kers, R.B. Meijers, E.H. Ruiter, S.J.C.M. (Stef) Weijers (red.)  

Aanvullende informatie: 246 pagina’s, ISBN: 978-90-01-76967-3, Uitgegeven door Noordhoff Uitgevers, 2009
                                   

Pro's en con's:

+ Het boek biedt op heldere wijze een breed overzicht van alle aspecten rondom de optimalisering van logistieke processen in de zorg

+ Leuke, interessante en vaak zeer recente praktijkvoorbeelden

- Het accent ligt op de bespreking van wat zorglogistiek inhoudt, en op de introductie in algemene zin van de begrippen logistiek en logistieke optimalisatie. Uitgewerkte voorbeelden van logistieke verbetering, vanaf de probleemdefinitie tot aan de bereikte resultaten, ontbreken.

Bestelinformatie:
Te bestellen bij Noordhoff Uitgevers


Helder beeld

Het boek bevat hoofdstukken over het overheidsbeleid, patiëntenlogistiek, (zorg)goederenlogistiek, ketenlogistiek, zorginformatiesystemen (ICT) en verandermanagement.

Vanuit alle invalshoeken wordt zo een breed en helder beeld geschetst van de specifieke problematiek rondom logistieke optimalisatie in de zorg. Ter verduidelijking bevat het boek bovendien tal van (recente) praktijkvoorbeelden, die vooral de complexiteit van logistieke processen in ziekenhuizen benadrukken.

In de praktijkvoorbeelden is voor de oplettende lezer soms de toepassing van Lean-tools, zoals Value Stream Mapping en de toepassing van Kanban, herkenbaar. Hetzelfde geldt voor Six Sigma tools zoals statistische analyse.

Lean en Six Sigma zelf worden echter slechts in enkele paragrafen aangestipt in het boek. De lezer zal de essentie en de kracht van deze verbetermethoden daaruit niet begrijpen. Bovendien worden Lean en Six Sigma besproken binnen het hoofdstuk over goederenlogistiek, terwijl deze verbetermethoden ook goed toepasbaar zijn gebleken in de patiëntenlogistiek. Hetzelfde geldt voor de Theory of Constraints. Die methode blijft in het boek overigens geheel onbesproken.

Continu verbeteren
“Logistiek in de zorg” beoogt waarschijnlijk het geven van een algemeen beeld rondom het hoe & wat van logistieke optimalisatie in deze sector. Is dat zo, dan vind ik het eigenlijk wel logisch dat de lezer niet wordt overvoerd met de achtergronden van allerlei procesverbetermethoden en tools. De beoogde lezer is immers in de regel een student logistiek management, die elders in zijn studie wel leert over Lean en Six Sigma, óf de lezer is een student uit een zorgopleiding, die eerste instantie vooral behoefte heeft aan basiskennis over (zorg)logistiek.

Toch vind ik het wel jammer dat het boek niet eindigt met enkele concrete voorbeelden van logistieke verbetering in de zorg vanaf de probleemdefinitie tot aan de gerealiseerde verbeteringen, vergelijkbaar met die in het zorgmenu op deze site.

Samenvattend: Een prima boek over “logistiek in de zorg”, maar er is nog ruimte voor een vervolg: “logistieke verbetering in de zorg” of “continu verbeteren in de zorg” !

> zie ook: reactie van de auteurs op deze recensie


Verschillen logistiek zorginstellingen en productiebedrijven
Door Dr Ir Jaap van Ede, hoofdredacteur procesverbeteren.nl


‘Een patiënt is geen auto, laat staan een potje pindakaas!’. Dit hoor je vaak in discussies over bijvoorbeeld de toepasbaarheid van het Toyota Productie Systeem in de zorg. Een waarheid als een koe natuurlijk, maar het gaat om de achterliggende vraag: Is er een wezenlijk verschil tussen de logistiek van zorginstellingen en productiebedrijven? En zo ja, wat is dat verschil dan, en hoe speel je daarop in?

Het boek “Logistiek in de zorg” stipt de bovengenoemde vraag regelmatig aan, bijvoorbeeld in het gedeelte over “patiënten als pakjes”. De bewuste paragraaf gaat over het rapport van logistieke dienstverlener TPG, dat destijds de aanleiding vormde voor het “sneller beter” programma in ziekenhuizen.

Er is geen apart hoofdstuk gewijd aan de overeenkomsten en verschillen tussen zorginstellingen en productiebedrijven. Dat is jammer, want het is mijns inziens heel belangrijk om dit boven water te krijgen, omdat op die manier duidelijk wordt in hoeverre bijvoorbeeld ziekenhuizen de enorme kennis over logistieke optimalisatie uit de manufacturing-wereld zouden kunnen toepassen.

Met een opmerking zoals ‘een patiënt is geen potje pindakaas’ wordt geregeld benadrukt dat zorgverlening maatwerk is. Ik bestrijd dat niet, maar wel dat een ziekenhuis alleen daardoor, en per definitie, wezenlijk verschilt van een industrieel productiebedrijf! Niet alleen is het soms wel degelijk mogelijk om een patiënt ‘in flow’ door een behandelproces te voeren, denk bijvoorbeeld aan behandelstraten voor kijkoperaties aan knieën. Belangrijker is het feit dat er heel veel productiebedrijven zijn, die hun producten op maat maken of zelfs ontwerpen voor hun klanten. Die bedrijven hebben allerlei manieren bedacht om snel en flexibel op klantvragen in te spelen, en daarvan kan de zorgsector leren.

In het boek “logistiek in de zorg” wordt op pagina 45 uitgelegd dat in deze sector ‘logistiek net even anders is, dan in het bedrijfsleven’.

Patiënten 'stromen' door het ziekenhuis en ondergaan daarbij hun behandeling. Met name deze  ‘patiëntenlogistiek’ zou volgens de auteurs wezenlijk verschillen van de traditionele logistiek. Haaks op de flow patiënten staat een stroom goederen die nodig zijn om een patiënt te behandelen. Deze goederenlogistiek, die in een apart hoofdstuk wordt behandeld,  zou weer meer overeenkomen met traditionele logistieke processen. Wel met één belangrijk verschil: in zorginstellingen wordt er geen waarde toegevoegd aan de goederen, maar aan de patiënt.

Boeing 747
De hierboven geschetste logistieke situatie is ongetwijfeld bijzonder, maar toch niet uniek voor de zorg, vind ik!

Neem bedrijven die vliegtuigen onderhouden, zoals een Boeing 747. De logistieke grondvorm is in dat geval exact hetzelfde als hierboven beschreven, als je patiënt vervangt door ‘Boeing’. Immers, een te onderhouden vliegtuig komt binnen en je weet niet wat daaraan mankeert. (of liever gezegd in de toekomst zou kunnen mankeren, want het gaat in de regel om preventief onderhoud). Daarom wordt eerst een diagnose gesteld, die wordt vertaald in een behandel- cq onderhoudsplan.  Om het vliegtuig te behandelen zijn vervolgens allerhande materialen en hulpmiddelen nodig, dus er is net als bij patiënten ook een zij-instroom van goederen. Een andere overeenkomst is dat de ‘behandeling’ moet voldoen aan allerlei wettelijke richtlijnen en standaarden. Ik denk dat er niemand zal zeggen dat een patiënt meer aandacht en zorg zal verdienen dan een Boeing, die na de onderhoudsbeurt immers weer honderden mensen zal moeten vervoeren. Sterker nog: als je in een ziekenhuis wordt behandeld als een Boeing dan mag je blij zijn!

Wezenlijke verschillen
Ik zou het boek “Logistiek in de zorg” echter tekort doen, als ik het hier bij zou laten. Er zijn namelijk wel degelijk wezenlijke verschillen tussen een industrie- en een zorgomgeving. Het boek vormde voor ons aanleiding en inspiratie om een aparte webpagina te maken waarop die aandachtspunten staan.

Reactie van Stef Weijers, één van de auteurs van "Logistiek in de zorg"

In de zorg horen we vaak: "bij ons werkt alles anders". Dat is zo, maar tegelijk ook niet. De zorg is inderdaad bijzonder, maar dat zijn andere sectoren ook. Elke sector heeft zo zijn eigenheden, ook de retail of de logistieke dienstverlening. Zelfs binnen de logistieke dienstverlening is er een levensgroot verschil tussen de 3PL-wereld (3PL = Third Party Logistics, red.) en de 4PL-wereld. In het eerste geval neemt men de opdracht aan - of niet - en voert hem vervolgens uit. Daarmee is de kous in principe af. 4PL-ers echter dienen qua aard van het werk echter altijd sterk gericht te blijven op de klant. Goed communiceren is dan vereiste nummer één.

Wat de zorg bijzonder maakt is allereerst het feit dat het om mensen gaat: het object van de zorg is tegelijkertijd ook het subject. Daarnaast is de verbrokkelde wijze waarop de zorg wordt aangestuurd zeer specifiek. Hierdoor is onduidelijk wie er eindverantwoordelijk is voor het gehele zorgverleningsproces. Die verantwoordelijkheid is opgedeeld tussen specialisten, maar wie is verantwoordelijk voor het totaal? Wie neemt, of krijgt, deze verantwoordelijkheid? Deze verhoudingen maken de zorg lastig aan te sturen. Het rapport van de Commissie Lems (Twente Ziekenhuizen, 1 februari 2009) toont dat opnieuw aan. Tot voor enkele jaren was ook de manier van financieren zeer bepalend. Alle behaalde besparingen werden gekort op het budget van het volgende jaar - geen stimulans voor innovatie! Dit principe is gelukkig bijgesteld.

Lean en Six Sigma worden in ons boek aangestipt omdat ze geregeld gebruikt worden in de zorg. De Theory of Constraints had goed daarbij gepast, maar we konden niet alle methoden behandelen. Wat betreft de opmerking over lean, bedoeld is te zeggen dat lean management geen toets-standaarden bevat. Uiteraard bevat lean wel standaarden.
We delen de mening van de recensent dat het uitgebreid van voor tot achter behandelen van een veranderproces heel mooi was geweest als afsluiting. Omdat we echter al ruim over het begrote aantal pagina's heen zaten, hebben we daar van af moeten zien.

Tot slot: Een paragraaf over welke auteur voor welk hoofdstuk verantwoordelijk is was oorspronkelijk wel gepland, maar blijkt in de uiteindelijke druk niet opgenomen te zijn. De namenlijst is als volgt:

Hoofdstuk 1:            dhr. E.H. Ruiter, docent Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Hoofdstuk 2 en 3:   dhr. H.H. Glöckner, docent/onderzoeker Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Hoofdstuk 4:            mw. S.G. Elkhuizen, programmaleider Patiëntenlogistiek AMC, tegenwoordig univ. docent Gezondheidszorg R'dam
Hoofdstuk 5:            mw. J.A. Kers, docent Hogeschool van Amsterdam
Hoofdstuk 6:            dhr. R.B. Meijers, docent Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Hoofdstuk 7 en 8:   dhr. F.A.M. Blessing, Lector Logistics Hogeschool van Rotterdam

auteurs 'Logistiek in de zorg'
Vlnr:  S.J.C.M. Weijers, R.B. Meijers, E.H. Ruiter, F.A.M. Blessing, S.G. Elkhuizen, J.A. Kers en H.-H. Glöckner.

Mede namens Hans-Heinrich Glöckner,
Stef Weijers



Hulp nodig bij Supply Chain Management, Inkoop en de Netwerkorganisatie?

Verwijzen naar dit artikel op internet?
Gebruik als link: https://www.procesverbeteren.nl/procesgericht/Logistiek_in_de_zorg.php

Management MindfucksCimproAzumuta