Procesverbeteren.nl is een apolitiek platform. Toch een oproep aan een nieuw kabinet van welke kleur dan ook: stop met ad-hoc oplossingen, en begin bij problemen met een diepgaande analyse van oorzaak & gevolg.
Het gaat mij met name om het ophouden met spreadsheet management, het overmatig sturen op bepaalde getallen, losgekoppeld van een totaalvisie. Een bepaalde norm (stikstof, kooldioxidereductie etc.) wordt dan een korte-termijn doel i.p.v. een middel. Vervolgens is alles om er op papier aan te voldoen goed.
Spreadsheet management staat haaks op de denkwijze van procesverbeteraars. Zij denken holistisch, integraal en ketenbreed. Twee milieu-voorbeelden laten zien wat er gebeurt als je dat niet doet! Hetzelfde speelt overigens ook in de zorg (Het Integraal Zorg Akkoord omvat geen integrale visie: waar willen we héén), en bij de toeslagenaffaire (geen analyse van de root cause, te weten slechte communicatie werkvloer en (top)management).
1. Laten we aannemen dat de koolstofdioxide-uitstoot een probleem is.
Eén van de oplossingen hiervoor: zonnecellen. Tot mijn verbazing lees ik nu echter in inkoop vakblad Deal, dat het leeuwendeel van de zonnecellen in Nederland nauwelijks zouden bijdragen aan CO2-reductie. Bij het productieproces ervan komt namelijk zó veel koolstofdioxide vrij, dat het 7 tot 15 jaar (!) duurt voor je dat goedmaakt. Er bestaan wel zogenaamde low carbon zonnecellen, maar energiesubsidies dwingen deze wat duurdere types niet af. Een systeemdenker zou vooraf naar de hele keten van productie tot gebruik en uiteindelijk afschrijving hebben gekeken.
Een ander voorbeeld van een spreadsheet oplossing uit het verleden: subsidiëren van grote en hybride Tesla’s. Het ware beter geweest als er een subsidie was uitgeloofd voor (toen nog niet bestaande) volledig elektrische én zuinige auto’s.
2. Laten we aannemen dat stikstofuitstoot een probleem is.
Voorbeelden van spreadsheet management oplossingen hiervoor zijn 100 km i.p.v. 130 km rijden op het grootste deel van de dag (alsof je ‘s nachts andere stikstof uitstoot), of het uitkopen van een aantal boeren die relatief veel stikstof uitstoten. Beide schuiven het probleem namelijk slechts korte tijd vooruit.
Systeemdenkers denken fundamenteel anders. Eén van de systeemoplossingen zou kunnen zijn: circulaire veeteelt, waarbij de héle keten verandert. Dus van veevoer tot koe, en van supermarkt tot consument. Kan niet anders dat je dan meer moet betalen voor zuivel en vlees. Dat betekent vermoedelijk dat je minder draagkrachtigen moet compenseren, en je stuit vast op Europese regelgeving. Het gaat me nu om de dénkrichting.
Systeemoplossingen zijn veel lastiger dan ad-hoc management, maar lossen wel problemen echt en blijvend op. Intrigerend is dat het onlogisch is om boeren uit te kopen. Voor circulaire landbouw moet het aantal koeien per hectare namelijk naar beneden. Dus heb je eerder meer boerenland nodig dan minder.
Er zijn natuurlijk andere ‘systeemoplossingen’ voor het stikstofprobleem denkbaar, afhankelijk van politieke keuzes. Bijvoorbeeld minder vlees eten (en boeren dan ondersteunen bij een gedeeltelijke overstap naar landbouw), of technische oplossingen zoals afvang van stikstof (en dan óveral, of het nu boerderijen zijn of industrie).
Dr Ir Jaap van Ede,
hoofdredacteur procesverbeteren.nl