SuikerUnie Vierverlaten draait tijdens de bietencampagne vier maanden volcontinu, daarna is er stilstand. Dit heeft gevolgen voor Total Productive Maintenance (TPM). Fabrieksgegevens worden tijdens de campagne verzameld, en pas later gebruikt in Kaizens, verbeterprojecten. Een goede storingsregistratie is dus cruciaal: goed meten is later weten!

‘Total’ in het woord TPM betekent dat iedereen, van monteur tot operator, gaat meehelpen om de productiviteit te vergroten. Tijdens bietencampagnes is vrijwel 100% uptime vereist. Daarom bestonden er al gecombineerde productie- en onderhoudsteams. Toch vergt het tijd, om TPM te laten aansluiten op die reeds bestaande organisatie. Het behalen van TPM-awards heeft daarom niet langer de hoogste prioriteit.

SuikerUnie Vierverlaten ligt middenin in het dorp Hoogkerk, aan de westkant van de stad Groningen. Deze productielocatie heeft een lange historie, die teruggaat tot 1896. Tot 2007 was CSM de eigenaar, daarna werd dit SuikerUnie. Dit is een conglomeraat van fabrieken rond suikerproductie en suikerspecialiteiten.

SuikerUnie maakt op haar beurt onderdeel uit van Royal Cosun. Dit concern heeft zich ontwikkeld tot een specialist in de continue verwerking van landbouwgewassen, van knol tot product. Voorbeelden zijn Aviko, Rixona en Sensus.

Vrachtwagens rijden tijdens de campagne af- en aan!
Bieten (zie foto) worden aangevoerd, (bij)producten worden afgevoerd

Vrachtwagens
In een striemende hagelbui bezoek ik begin januari de productielocatie SuikerUnie Vierverlaten. Nét op tijd, want de bietencampagne loopt bijna af. Eén van de eerste dingen die me opvalt, naast de imposante fabriek met de karakteristieke stoompluim, zijn de vrachtwagens! Continu worden bieten aangevoerd. Kristalsuiker en veevoer, dit laatste is één van de bijproducten, worden afgevoerd. 

Het af- en aanrijden moet continu doorgaan. ‘Soms lukt dat niet en dan krijg je een wachtrij’, vertelt TPM-manager Chris Cruiming. ‘Daarom zijn we onlangs een Kaizen gestart, een verbeterproject waarbij een multidisciplinair team naar de grondoorzaak van problemen zoekt. Dat team heeft een visgraatdiagram gemaakt, om op te sporen wanneer wachtrijen ontstaan en wat we daar tegen kunnen doen.’

Na aankomst worden de bieten eerst gewassen

Continue stroom
Continuïteit is ook binnen de fabriek belangrijk. Hier en daar sissend en stomend, maar veel vaker verborgen, is er sprake van een min of meer continue stroom van suikerbieten tot kristalsuiker.

Om zoveel mogelijk suiker uit de bieten te winnen, is het proces ingewikkelder dan je zou denken. De suikerwinning verloopt via verschillende unit operations, zoals snijden, koken, kristalliseren en verdampen. De benodigde tanks en kolommen zijn met elkaar verbonden door transportleidingen.

De extractiekolom, waarin tegenstrooms suiker wordt onttrokken aan de bieten

Extractiekolom
Na aankomst worden de bieten gewassen en dan in reepjes gesneden, die lijken op zeer dikke superchips. Zo ontstaat een groot contactoppervlak, nodig om suiker uit de bieten te extraheren. Het bietensnijdsel wordt daartoe verhit, waarna het opwaarts door een tegenstrooms bedreven extractiekolom wordt getransporteerd.

Water wordt in die kolom bovenin toegevoerd, en komt zo als eerste in contact met reeds suikerarm bietensnijdsel. Dat is slim, want op die manier kan zelfs het laatste beetje suiker daaruit worden geëxtraheerd! Naarmate het water suikerrijker wordt, stroomt het langs steeds suikerrijker snijdsel zodat de extractie-gradiënt in takt blijft. Het suikerwater verlaat onderaan als ‘ruwsap’ de kolom.

Door diverse bewerkingen wordt het suikerconcentraat steeds zuiverder en dikker

Kristalliseren
Unit operations die daarna volgen zijn ruwweg het toevoegen van kalk, om vaste stoffen te laten neerslaan zodat helder ‘dunsap’ ontstaat, indampen tot oververzadigd ‘diksap’, en tenslotte het laten kristalliseren van de suiker. Dit laatste gebeurt in een aantal enorme kook’pannen’ en centrifuges.

Er zijn geen afvalstromen. Na het ontsuikeren wordt het bietensnijdsel gedroogd – dit veroorzaakt de karakteristieke stoompluim boven de suikerfabriek -  en tot veevoer-pellets geperst. Stroop die resteert na de suikerkristallisatie, de ‘melasse’, kan worden gefermenteerd tot bio-ethanol. Ander ‘afval’ wordt vergist tot biogas.

De kookpannen waarin de suikerkristallisatie plaatsvindt

TPM
Twee jaar nadat moederbedrijf Cosun besloot dat Total Productive Maintenance (TPM) voortaan dé verbetermethode in al hun fabrieken zou worden, startte SuikerUnie Vierverlaten met de invoering daarvan. Dit was in 2009.

In bedrijven die TPM, Lean, of Six Sigma toepassen, hoor je steevast dat continu verbeteren een integraal onderdeel is van het dagelijkse werk. Voor SuikerUnie geldt dat echter niet. Of, beter geformuleerd, liefst niet.

‘Wij zijn namelijk een campagnefabriek’, verklaart Cruiming. ‘Tijdens de campagne, die duurt van september tot begin januari, winnen wij dagelijks ongeveer 4.000 ton suiker uit 27.000 ton bieten. Gedurende die periode wil je het liefst 100% uptime, nul verstoringen dus. Dit betekent dat wij dan weinig mogelijkheden hebben voor Kaizens. Verbeterprojecten worden bij ons in de regel pas ná de campagne gedaan. Ook onderhoud stellen we indien mogelijk uit.’

Voorbereiding
Wat er tijdens de campagne gebeurt op het gebied van continu verbeteren, is vooral voorbereiding. ‘Je verzamelt zoveel mogelijk data en ideeën. Die gebruik je dan later, tijdens de stilstandsperiode, om de fabriek weer een stukje betrouwbaarder en efficiënter te maken.’

Er zit vaak een flinke tijd tussen het signaleren van een verbeteroptie, en het verzilveren daarvan. Daarom is het nodig dat informatie over storingen goed wordt vastgelegd. ‘Dus bijvoorbeeld niet alleen dát een bepaalde pomp uitviel, maar ook de omstandigheden waaronder dat gebeurde.’

De fabriek is opgedeeld in verschillende secties, die elk zijn toegewezen aan een productieteam. ‘Zo’n team bestaat zowel uit operators als monteurs. Of eigenlijk kun je beter zeggen dat beide disciplines vertegenwoordigd zijn. Wij nemen namelijk vrijwel alleen technici aan. Die leiden we tijdens de campagnes op tot ze ook operator zijn. Veel mensen hebben daardoor een dubbelfunctie, ze zijn operator/monteur.’

Het getrapte droogproces om ontsuikerd bietensnijdsel te verwerken tot veevoer. Dit proces veroorzaakt de karakteristieke stoompluim boven de suikerfabriek

Weerstand
Tijdens de campagne houdt elk productieteam hun eigen sectie draaiend. In de stilstandsperiode gebeurt het onderhouds- en verbeterwerk vaak door hetzelfde team. De productieteams zijn dus zelf gebaat bij goede storingsrapportages. Toch ontbraken er vaak gegevens, en was er weerstand om alles goed te noteren. ‘Wij zij toch geen administrateurs, hoorde je dan.’

Ten dele werd de weerstand veroorzaakt door onbekendheid met SAP, het ERP-systeem. ‘Het voordeel van SAP is dat alle apparatuur daarin bekend is. Rapportages worden aan de machines gekoppeld, zodat je ze gemakkelijk kunt terugvinden. SAP heeft echter ook een keerzijde: je moet per storingsrapportage veel schermen doorlopen, waar je ruim tien minuten mee bezig bent. Daar kwam bij, dat alleen de operator/monteurs die na de sluiting van de nabijgelegen productielocatie in Groningen hier kwamen werken, SAP kenden.’

TPM-manager Chris Cruiming: "In het begin wrong TPM een beetje met onze bedrijfscultuur, en dat gaf later een terugval. De oorzaak: de focus op de TPM-awards voelde gekunsteld aan"

IJssel Technologie
Om de kwaliteit van de storingsrapportages te verbeteren, treden twee maintenance engineers van IJssel Technologie op als coach. ‘Zij controleren wekelijks of de data correct worden ingevoerd, en wijzen de productieteams op het grote belang daarvan. Dat heeft inmiddels tot een enorme verbetering geleid: 70 tot 80% van de rapportages zijn nu in orde.’

Cruiming benadrukt nogmaals het grote belang van uitvoerige storingsrapportages, dat overigens ook door andere voedingsmiddelenbedrijven zoals Danone wordt onderkend. ‘Stel er wordt een lekkage gemeld tijdens de campagne, en die wil je verhelpen in de stilstandsperiode. Dan kun je niet even de fabriek weer opstarten om te bekijken onder welke omstandigheden het lek ook al weer optrad!’

Informatiemanagement is niet alleen bij de storingsregistratie belangrijk, maar ook op veel andere plekken...

> lees verder!