De kracht van lokale supply chains

Ondernemen in en met de regio biedt kansen. Korte productieketens zijn milieuvriendelijker, en met lokale bedrijven kun je relatief makkelijk een vertrouwensband opbouwen en zo samen innoveren.
Voor inkopers betekent dit een nieuwe uitdaging:  ketenbreed denken, en samenwerken met collega-inkopers. Dit was de conclusie van het Hanzeinkoopseminar 2017, met als thema Going Local.

De idee om lokaal de handen inéén te slaan om innovatieve supply chains te vormen, slaat aan. Investeerders hebben bijvoorbeeld interesse getoond om de missende schakel, de verwerkende industrie, in de Noordelijke voedselproductieketen te gaan financieren. 

Eén van de pijlers onder het America First-beleid van president Donald Trump is: produceer zo mogelijk lokaal. Tijdens het Hanze Inkoop Seminar kwam ik erachter dat dit idee niet altijd zo slecht is als het lijkt, mits het wordt gekoppeld aan duurzaamheid, iets wat Trump niet doet.

Energy barn
Het Hanze Inkoop Seminar in Groningen vond dit jaar plaats in de Energy Barn. Dit is een duurzaam ontworpen schuur, gebouwd uit lokale landbouwmaterialen zoals stro en aardappelkisten. Hierdoor kreeg je meteen na aankomst al binding met het thema: Going Local!

De prikkelende titel van de lezing van Willem Foorthuis wakkerde het gevoel van lokale trots nog verder aan: Liever Blijham dan Serranoham (Voor wie dit niet weet: Blijham is een dorp in Groningen).

Coöperatief ondernemen
Foorthuis is lector duurzaam & coöperatief ondernemen aan de Hanzehogeschool. ‘Biggen uit Groningen gaan voor 39 euro naar Spanje, en komen voor 508 euro terug als Serranoham’, aldus Foorthuis.

‘Waarom? Omdat slachterijen en vleesverwerkingsbedrijven hier zijn verdwenen. In een straal van 42 km rond de Martinitoren zijn maar liefst 5640 bedrijven actief op het gebied van voedselproductie en –transport. Daarbij draait alles echter om bulkproductie van met name zetmeel, suiker en zout, en het fokken van varkens. Hierdoor koopt bijvoorbeeld het UMCG ziekenhuis slechts twee voedingsmiddelen lokaal in: water, en aardbeien uit Winschoten. Hun aardappels komen bijvoorbeeld uit Tunesië.’

Reframen
Er bestaan wel lokale initiatieven zoals boerderijwinkels en zelfplukvelden, maar die zijn te kleinschalig. Het moet groter en regiobreder, stelt Foorthuis. ‘Reframen noemen we dat: het opzetten van nieuwe, regionale en duurzame productieketens, van grondstof tot consument. Bulkproducenten, distributeurs en afnemers zitten hier al, de ontbrekende schakel is slechts de voedselverwerking. Aan het eind van de keten moet dan nog afval & hergebruik worden toegevoegd. Nieuw is verder de rol van de ketenregisseur. Het gaat daarbij om een voedselmakelaar, dit kan een compleet nieuwe bedrijfstak worden. Bij het ontwikkelen van verdienmodellen nemen we de vraag van grote afnemers zoals het UMCG als uitgangspunt. Als partner kunnen zij de doorslag geven.’

Voor inkopers betekenen regionale productieketens nieuwe uitdagingen. ‘Inkopers moeten zich gaan focussen op die ketens als geheel. Ook kunnen zij hun inkoopkennis aanbieden, om dit soort supply chains te ontwikkelen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen kan daarbij meespelen.’

Innovatiecluster
Bedrijven kunnen lokaal niet alleen ketens vormen, maar ook hun krachten bundelen. Hierover ging de bijdrage van Piet Fellinger. Hij is inkoopdirecteur bij Neopost, maar daarnaast ook één van de initiatiefnemers van het Innovatiecluster Drachten (ICD).

Fellinger legt uit hoe het ICD Going Local invult. ‘Dit innovatiecluster is een ecosysteem van high-tech bedrijven. Het heeft tot doel de innovatiekracht, de productiviteit en de concurrentiekracht van de regio rondom Drachten te versterken. Bedrijven met een productielocatie binnen één uur rijafstand van Drachten kunnen meedoen. We willen echter geen praatgroepers of meelifters. Nieuwkomers moeten open innovatie en kennisdeling in hun vaandel hebben.’

Introvertheid
Eén van de redenen om het ICD te starten, was de wens om de introvertheid in het Noordelijke bedrijfsleven te doorbreken. ‘Friezen en Groningers komen bijvoorbeeld veel te weinig bij elkaar over de vloer. Bovendien zijn Noorderlingen te bescheiden. We mogen best aan de rest van Nederland laten zien wat we hier allemaal kunnen.’

Het ICD groeit hard. ‘17 bedrijven nemen al deel, bijvoorbeeld Philips Drachten, Variass, BD Kiestra en natuurlijk ook Neopost Technologies. Tezamen vertegenwoordigen de participerende bedrijven 3500 voltijds arbeidsplaatsen. Eénderde daarvan is gerelateerd aan productontwikkeling, en het cluster geeft jaarlijks meer dan 100 miljoen Euro uit aan R&D. We zijn dus zeer innovatief.’

De bedrijven werken operationeel samen op zes vlakken: boeien & binden van technisch personeel, promotie van de regio, kennisuitwisseling, tegen kostprijs delen van productie- en testfaciliteiten (shared facilities), het ondersteunen van startups, en last-but-not-least: open innovatie bij gezamenlijke projecten. ‘Bij dat laatste gaat het dan om pre-competitief onderzoek’.

Vroege betrokkenheid inkopers
‘Als het gaat om innovatie, dan is het voor inkopers zaak zo vroeg mogelijk in het productontwikkelproces betrokken te zijn. Je kunt dan kennis van lokale en andere leveranciers in een vroeg stadium inbrengen, waardoor betere keuzes kunnen worden gemaakt. Heel belangrijk, want bij de meeste bedrijven in het cluster wordt 30 tot 75% van de kostprijs door inkoop bepaald.’

De bedrijven in het ICD zijn geen preferred suppliers van elkaar. ‘Je kiest je toeleveranciers op de toegevoegde waarde die ze je per geval kunnen bieden. Wel willen we hen in toenemende mate bij het ICD gaan betrekken. Toelevering binnen het ICD komt overigens wel voor. In dat geval heb je een voordeel, daar er al een vertrouwensrelatie bestaat.’

Inkoopkennis delen
Kort geleden begonnen de inkopers binnen het ICD hun inkoopkennis en -ervaring te delen. ‘Als je bijvoorbeeld een inkoopcongres bezoekt, dan kom je vaak thuis met veel informatie. Daar gebeurt dan echter vaak te weinig mee. Het is daarom verstandig om ook de praktijkkennis uit de bedrijven rondom je te benutten. We beginnen daar nu voorzichtig mee. Inkopers uit vijf bedrijven binnen het ICD komen regelmatig samen, om te vertellen hoe zij zaken aanpakken. Daarmee beginnen we op "veilige terreinen", zoals facilitaire inkoop.’

Een nog niet genoemd aandachtsgebied binnen het ICD is sustainability. ‘Dit is mede op voorspraak van Neopost toegevoegd. Als Neopost zetten we in op re-manufacturing. Dit betekent dat je producten na gebruik terugneemt, en daar dan weer nieuwe producten van maakt, waarbij je het afval recirculeert. Dit stelt eisen aan de materialen waaruit je je producten samenstelt. Kennis daarvan is dus belangrijk voor inkopers.’

Elevator pitches
Het is traditie, dat tijdens het Hanzeinkoopseminar de studenten van de minor inkoopmanagement de resultaten van hun praktijkopdracht presenteren. Nieuw was deze keer dat dit gebeurde in de vorm van elevator pitches. In twee minuten zetten studentenkoppels hierbij hun onderzoeksresultaten uitéén.

Wat mij betreft een veel betere aanpak dan de posters van vroeger, want je kreeg als toehoorder alles nu in hapklare brokken opgediend! De presentaties waren over het algemeen goed verzorgd en helder.

Toch ook een puntje van kritiek: vrijwel alle opdrachten waren erg analytisch van aard: denk aan spend-analyses, inkoopanalyses, risico-analyses en contractbeheer. Ketenbreed denken en opereren – hoe kan ik de meeste waarde creëren voor de business en hoe kan ik daartoe het beste samenwerken met de mensen uit die business en met andere bedrijven – komt mijn inziens nog veel te weinig aan bod.

CJIB
De studenten die dit jaar de NEVI Purchase Promise Award in de wacht sleepten waren Hendrik-Jan Postma en Marc Brinks, die hun praktijkopdracht deden voor het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB).

Veel Nederlanders kennen het CJIB van de inning van verkeersovertredingen. Als je niet betaalt, krijg je te maken met een gerechtsdeurwaarder.  Postma en Brinks onderzochten welke aanbestedingsvariant, waarmee het CJIB de afgelopen jaren gerechtsdeurwaarders contracteerde, het beste werkt. Je wilt zo min mogelijk kort gedingen, en als dat al gebeurt, dan mag het CJIB ze niet verliezen.

Inzichten waren vooral dat tijdsdruk bij de aanbestedingen moet worden voorkomen, en dat kwaliteit het beste selectiecriterium is. De vergoeding van het CJIB maakt de gerechtsdeurwaarders namelijk niet veel uit. Zij behalen in dit geval de meeste omzet uit het verhalen van de wettelijk bepaalde kosten op de (te laat betalende) schuldenaren.