Boekbespreking "Monozukuri in de praktijk"

In februari 2015 publiceerde Steven Blom een nieuw boek: “Monozukuri in de praktijk, het bereiken van meesterschap”. Dit boek is een vervolg op "Monozukuri, doen met aandacht". Het nieuwe boek focust opnieuw op de maakindustrie, en beschrijft wat er nodig is om Monozukuri te bereiken. Mensen moeten daartoe worden verbonden met elkaar en met de missie, en zich steeds verder ontwikkelen. Dan zullen ze veel vaker dan nu een gevoel van bezieling, trots en zingeving gaan ervaren!

Blom sluit hiermee aan op een actuele managementtrend, waarbij er meer autonomie en vrijheid voor de werknemers wordt gecreëerd. Op soortgelijke wijze als in het artikel over Buurtzorg op deze site, laat hij zien dat dit prima samengaat en zelfs een voorwaarde is voor Lean manufacturing.

Nieuw is het concept van de People Value Stream, die zingeving, autonomie, verbinding en meesterschap voor de medewerkers nastreeft. Deze waardestroom versterkt de Product Value Stream, gericht op tevreden klanten, nul fouten, 100% waardetoevoeging en tijdige levering.


Het Japanse woord Monozukuri staat voor de kunst om superieure en innovatieve producten te maken, door het geven van maximale aandacht. Je zou het ook kunnen omschrijven als liefde voor het product, en respect voor de klant.

In zijn nieuwe boek over Monozukuri focust Steven Blom, eigenaar van Blom Consultancy, opnieuw op de maakindustrie. In dit tweede deel beschrijft hij wat er nodig is om Monozukuri te bereiken. Mensen moeten daartoe worden verbonden met elkaar en met de missie van de organisatie, en ze moeten een leven lang blijven leren.

Dat laatste is iets anders dan voortdurend van werkgever wisselen. Integendeel, het doel is de ontwikkeling van vakmanschap en uiteindelijk meesterschap, zoals dat bij de Middeleeuwse gilden gebeurde.  

Mini-bedrijfjes
Natuurlijk is er wel wat veranderd. Tegenwoordig gebeurt de ontwikkeling van competenties en probleem-oplossende vaardigheden binnen multidisciplinaire verbeterteams. Die teams fungeren als een soort mini-bedrijfjes, die stapsgewijs verbeteringen doorvoeren.

Monozukuri is in feite een voorwaarde voor Lean manufacturing, stelt Blom. Werknemers moeten de ruimte krijgen om problemen zelf op te lossen, waardoor een cyclus van continue verbetering ontstaat.

Lean betekent niet ‘Tayloriaans’ werken, met opsplitsing van het werk in kleine stapjes, en managers die figuurlijk de zweep hanteren om bewust dom-gehouden krachten beter te laten presteren. Lean betekent dat mensen zichzelf en de manier van produceren steeds verder ontwikkelen, tot meesterschap aan toe. Training oftewel Hitzukuri – de kunst om mensen op te leiden – is daarbij erg belangrijk.

De product-waardestroom (product value stream) en de mens-waardestroom (people value stream) vormen sámen het DNA van een Monozukuri-organisatie.
(met toestemming overgenomen uit Monuzukuri in de praktijk)

People Value Stream
De continue ontwikkeling van vaardigheden wordt in de Toyota Way de People Value Stream genoemd. Deze waardestroom omvat de fasen:

1. Aantrekken (personeelswerving).
2. Ontwikkeling (van competenties).
3. Betrekken (bij probleemoplossing).
4. Inspireren.

DNA
De People Value Stream moet, als een dubbele helix in het DNA, worden vervlochten met de Product Value Stream. Beide stromen kunnen elkaar dan gaan versterken. De na te streven principes van beide waardestromen zijn respectievelijk zingeving, autonomie, verbinding en meesterschap voor de medewerkers, en tevreden klanten, nul fouten, 100% waardetoevoeging en tijdige levering met betrekking tot de producten.

Autonomie en zingeving
Nieuw in dit tweede boek over Monozukuri is dat Blom benadrukt dat (productie-)medewerkers zo veel mogelijk autonomie moeten krijgen om bij te dragen aan het resultaat. Dit versterkt de ‘zingeving’ en het plezier in het werk. Werk moet geen ‘noodzakelijk kwaad’ zijn, maar een zinvol deel van je leven.

Mensen hebben van nature een altruïstische neiging, stelt Blom, anders zou zoiets als open-source software niet kunnen bestaan. Om deze neiging te versterken moeten mensen het gevoel hebben dat ze via hun werk zinvol bijdragen aan de maatschappij. Een systeem van belonen en straffen werkt daarom minder goed als motivator, dan het nastreven van een gevoel van autonomie, trots en bezieling.

Flow
Bezielde en trotse werknemers zullen vaker een gevoel van flow ervaren, het volledig opgaan in een activiteit zoals een kind.

Met deze denkbeelden sluit Blom aan bij een actuele managementtrend, die je ‘democratisering’ van de werkvloer zou kunnen noemen. Eerder kwam dit aan de orde in onze boekbespreking van Reinventing Organizations. Hierbij introduceerden we de metafoor van een vogelzwerm, voor een organisatie die intuïtief, ‘vloeibaar’ en snel reageert. Deze metafoor wordt eveneens in het boek van Blom opgevoerd. Het onderwerp democratisering en bezieling zie je op deze site ook terug in de case-beschrijvingen van machinefabrikant Semco en thuiszorgorganisatie Buurtzorg.

Wel rijst weer de vraag hoe praktisch zo’n bedrijfsdemocratie is. Als iedereen kan bijdragen aan het formuleren van de missie is er ook een risico op eindeloos ‘polderen’, een keerzijde van het Rijnlandse managementmodel.

Blom wil dit voorkomen door het binnen Lean bekende onderscheid te maken tussen wat er moet worden verbeterd en hoe er wordt verbeterd. Het eerste is een taak voor het management in een coachende en inspirerende rol, het tweede is de verantwoordelijkheid van de multidisciplinaire verbeterteams.

Volgers
Intrigerend is dat Blom stelt dat er in managementboeken wel aandacht is voor leiderschap, maar niet voor degenen die volgen. Deze ‘volgers’ moeten erop vertrouwen dat het management zal voorzien in hun basisbehoeften: autonomie, verbinding, zelfverwerkelijking en de ontwikkeling van meesterschap. En zij moeten de moed hebben om aan de bel te trekken, als activiteiten van hun leiders in strijd zijn met het wezenlijke doel van de organisatie.

De kernwaarden van Monozukuri: Gemotiveerde medwerkers leiden tot excellente producten en dankbare klanten (met toestemming overgenomen uit Monozukuri in de praktijk)

Zen-meditatie
Het boek besluit met een hoofdstuk over spiritualiteit. Niet in godsdienstige zin, maar in de vorm van het gelukzalige gevoel (flow), dat werken op een Monozukuri-manier zo nu en dan kan opleveren.

Zelfs Zen-meditatie komt aan de orde. Dat lijkt misschien vergezocht, maar ik zie wel een verband. Meditatie leert mensen ‘in het hier en nu’ te zijn. Dat is een voorwaarde om dingen met aandacht te maken, en dat is het doel van Monozukuri. Hier en daar vind ik dit hoofdstuk echter toch wat zweverig, vooral omdat niet duidelijk gemaakt wordt wat je concreet aan meditatie kunt hebben om als bedrijf ‘je bestemming’ te bereiken.

Mijn eindconclusie: Een kort (100 pagina’s) maar wel interessant boekje, waarin naast bestaande inzichten over moderne vormen van management ook een aantal nieuwe zaken staan. Verwacht echter geen stappenplan om uw organisatie om te smeden tot een Monozukuri-bedrijf.