Login / Reg                    Nieuwsbrief  |   Agenda   |   Vacatures   |   Forum   |   Advies   |   Adverteer   |   Zoek
Zorgketens
Bron: Procesverbeteren.nl
Lean: Slanke organisatie
Zorgketens in het St. AntoniusZorgketens verbinden het St. Antonius
Door Dr Ir Jaap van Ede, hoofdredacteur procesverbeteren.nl, 25-01-2021


Ziekenhuizen zijn opgesplitst in afdelingen, terwijl een patiënt gebaat is bij de beste behandeling als gehéél. Het St. Antonius experimenteert nu met zorgketens. Die brengen complete behandeltrajecten in beeld, vanaf het eerste contact met een patiënt tot het ontslag en zelfs daarna.

Artsen en verpleegkundigen zijn enthousiast: zorgketens zorgen voor verbinding, en zijn zo een goede aanvulling op Value-Based HealthCare!

Het St. Antonius Ziekenhuis werkt nu al weer acht jaar met waarde-gedreven zorg oftewel Value-Based Healthcare (VBHC), zoals gedefinieerd door Michael Porter.

Zorguitkomst/kosten
VBHC helpt je zoveel mogelijk gezondheidswaarde creëren, tegen zo laag mogelijke kosten. De prestatie-indicator voor één bepaalde behandeling is daartoe het quotiënt “zorguitkomst/kosten”. Het doel is daardoor feitelijk hetzelfde als bij Lean: maximale waardecreatie voor de klant, in dit geval de patiënt.

Toch is het implementeren van VBHC niet eenvoudig. Voor één behandeling zijn er bijvoorbeeld meerdere “uitkomst-indicatoren”, die sámen de zorguitkomst bepalen. Het gaat daarbij dan om een mengsel van medische feitelijkheden en klantwensen.

Gebruik je in verschillende ziekenhuizen dezelfde definitie van VBHC voor bijvoorbeeld borstkanker, zoals de Santeon-groep doet, dan kun je de gecreëerde zorgwaarde met elkaar vergelijken. Op die manier kun je best practices in de deelnemende ziekenhuizen opsporen.

Het St Antonius paste al Value-Based HealthCare toe, maar vult dit nu aan met zorgketensHet St Antonius paste al Value-Based HealthCare toe, maar vult dit nu aan met zorgketens. In een online seminar vertelden de betrokken specialisten hierover. Van links naar rechts: Roderick van den Bergh (uroloog), Detlef van der Velde (traumachirurg), Allard Dericks (host), Anke Smits (colorectaal chirurg) en Annemiek Doeksen (oncologisch chirurg).


True North

Het St. Antonius past VBHC nu voor 21 behandelingen toe. In Lean-jargon geeft dit je een True North, een stip op de horizon. Als de ene operatiemethode beter is dan de andere, dan komt dat met VBHC boven water.

Dit is echter nog niet afdoende. De ligduur van een patiënt en de zorgkwaliteit worden ook in sterke mate bepaald door activiteiten rondom de feitelijke ingreep, denk bijvoorbeeld aan bijdragen door verpleegkundigen, diëtisten en fysiotherapeuten. Daarnaast zijn logistieke factoren belangrijk: de flow van de patiënten door het ziekenhuis moet zo groot mogelijk zijn. Dat soort zaken zitten meestal niet in een VBHC-kengetal. En zelfs al zou dat wél zo zijn, dan weet je enkel wat je wilt verbeteern maar niet hoe.

Integrated practice units
Porter komt met een rigoureuze oplossing, de vorming van een soort Lean-productieketens, van het begin tot het eind van een complete behandelcyclus. In theorie werkt dat, want dan kun je stappen gaan standaardiseren en continu verbeteren, zoals je bij Lean doet. Porter onderkent dat een behandelproces niet lineair is, het is dus géén lopende band. Hij wil de ziekenhuizen daarom opsplitsen in integrated practice units (IPU’s) per behandeling, met dedicated mensen. Die kunnen dan als team alles op elkaar gaan afstemmen, en daarbij flexibel inspelen op variaties in de uit te voeren behandelingen.

Dit idee is niet nieuw, maar is bekend uit de verbetermethode Quick Response Manufacturing (QRM). Dit is een Lean-variant voor als er veel productvarianten zijn. In de zorg zijn dit veel varianten per type behandeling. Het is eigenlijk opmerkelijk dat het eerste quick response ziekenhuis nog niet bestaat, omdat die methode in de zorg beter flow kan creëren dan Lean.

Maar dan nog: klinkt mooi die IPU’s, maar hoe realiseer je dat? Naast behandelingen die een ziekenhuis vaak uitvoert zijn er immers ook behandelingen die veel minder vaak voorkomen. Wat doe je daarmee? Bouw je daar dan een apart ziekenhuis voor?

Continu verbeteren in de zorg
In Nederlandse en Belgische ziekenhuizen en zorgorganisaties worden verschillende verbetermethoden toegepast, vooral Lean, Lean Six Sigma en de Theory of Constraints. In de afgelopen jaren verschenen tientallen zorg cases, onderzoeksartikelen en boekbesprekingen op Procesverbeteren.nl
> Lijst zorgartikelen en cases


Aandoeningsgericht
Het St. Antonius kiest, vanwege dit soort problemen, een minder rigoureuze oplossing. Het ziekenhuis blijft organisatorisch zoals het is, maar sinds september 2019 worden er wél zorgketens per behandeling gedefinieerd. ‘Aandoeningsgericht organiseren’ noemen ze het.

Op die manier ontstaat een matrixorganisatie, waarin bijvoorbeeld operatiekamers, verpleegafdelingen en zorgprofessionals onderdeel kunnen zijn van meerdere zorgketens.

Er wordt op dit moment geëxperimenteerd met vier zorgketens: borstkanker, prostaatkanker, darmkanker en traumageriatrie. Het laatste betreft meestal de behandeling van oudere mensen die een heup hebben gebroken.

Elke zorgketen heeft een dagelijks bestuur (DB). Dit heeft drie leden, die hiertoe allemaal vier uur per week ‘vrijgespeeld’ zijn: een medisch leider, een verpleegkundig leider en als hoofd van het DB een bedrijfskundig leider.

De inbreng van de verpleegkundige weegt even zwaar als die van de arts. Verpleegkundigen krijgen zo de waardering voor hun van nature grote rol bij het stroomlijnen van de logistiek.

Host Dericks en het DB van de zorgketen prostaatkankerHost Dericks en het DB van de zorgketen prostaatkanker: Marit de Bie (afdelingshoofd), Roderick van den Bergh (uroloog) en Esmee de Haas (regieverpleegkundige).


Enthousiasme

In een digitaal symposium ‘uitkomsten van onze zorg’, met als “host” Allard Dericks, deelden DB-leden van de vier bovenhenoemde zorgketens op 25 november 2020 hun ervaringen,

Wat mij daarbij meteen opviel was het grote enthousiasme. ‘Iedereen vond de zorgketens meteen een goed idee’, zo vertelden Paul van der Nat, programma-manager waardegedreven zorg in het St. Antonius, en Maurice Beekwilder, manager Lean en Zorglogistiek.

Opmerkingen van de bestuurders van de zorgketens ondersteunden dit: ‘je weet elkaar nu makkelijker te vinden’, ‘ik begrijp nu veel beter wat er voor en na mijn ingreep gebeurt’, en ‘patiënten voelen zich meer gehoord’.

Ontvang samenvattingen van al onze nieuwe praktijkverhalen!
De vijf voordelen van gratis registratie:
  1. Elke twee maanden samenvattingen van al onze nieuwe artikelen
  2. Geen andere e-mail (!)
  3. Artikelen altijd volledig kunnen lezen
  4. Toegang tot 350+ praktijkcases procesverbetering
  5. Berichten kunnen plaatsen en opmerkingen toevoegen aan artikelen

Experiment
Luc Demoulin, voorzitter van de Raad van Bestuur van het St. Antonius, benadrukte niettemin dat het gaat om een experiment. ‘We willen een open laboratorium zijn. We kennen namelijk nog geen geslaagde voorbeelden van zorgketens, óók niet in het buitenland.’

Persoonlijk vind ik dit wel erg resoluut gesteld. Ten eerste ken ik ten minste één Nederlands ziekenhuis, het Atrium Medisch Centrum Parkstad, dat tien jaar geleden al experimenteerde met zorgketens. Ten tweede zijn er gespecialiseerde (Lean) ziekenhuizen zoals Instituut Verbeeten. Omdat zij zich specifiek toeleggen op radiotherapie is hun ziekenhuis in feite één grote zorgketen. Ik denk dat van hun jarenlange ervaring veel kan worden geleerd. Wat het St. Antonius immers wil, is virtueel soortgelijke speclalistische ziekenhuizen binnen hun muren creëren.

De eerste tool waar je aan denkt bij het in beeld brengen van een zorgketen is het bekende Value Stream Mapping (VSM) uit Lean. Daarmee kun je alle schakels in een keten, en de bottlenecks en wachttijden daarin, in kaart brengen.

Wij-van-de-zorgketen
De Lean-managers in de ziekenhuizen realiseerden zich dat ook. Hierdoor ontstond er in het St. Antonius aanvankelijk een soort ‘wij’/‘zij’-gevoel. De Lean en VHBC-experts wilden daarbij aan de slag met analysetools zoals VSM, en de zorgprofessionals wilden vooral verbinding met elkaar gaan zoeken.

Dit is natuurlijk een schijntegenstelling, daar analyses zichtbaar maken waar het ontbreekt aan goede communicatie. Dat zijn dus de punten waar je meer verbinding moet creëren.

Inmiddels is er in het St. Antonius een “wij-van-de-zorgketen-gevoel” ontstaan. Kennelijk is dus de juiste balans gevonden tussen de technische inrichting van een zorgketen en de menselijke invulling daarvan.

Host Dericks en het DB van de zorgketen traumageriatrieHost Dericks en het DB van de zorgketen traumageriatrie: Sjors van der Maat (afdelingshoofd), Petra Binnekamp (transferverpleegkundige) en Detlef van der Velde (traumachirurg)


In het symposium werd een groot aantal voordelen, bottlenecks en tips voor anderen (die met zorgketens aan de slag willen) genoemd. Hieronder probeer ik de belangrijkste inzichten samen te vatten:

Voordelen

  • Afdelingsoverschrijdend verbeteren
  • Focussen op het grootste verbeterpotentieel
  • Logistieke verbeteringen zoals wachttijdreductie
  • Verassende verbeterpunten komen boven water, zoals sneller vervoer van biopten bij borstkanker, of de wens van patiënten voor een beter ontslaggesprek
  • Silo’s worden opengebroken
  • Patiënten worden beter gehoord en krijgen informatie éénmalig.
  • Je ziet ieders bijdrage, tot die van de diëtist en de fysiotherapeut aan toe. Door bij elkaar in de keuken te kijken ontstaat bovendien begrip voor elkaars expertise, wensen en knelpunten.
  • Feedback op de kwaliteit van je eigen werk voor anderen wordt gemakkelijker. Bijvoorbeeld: hoe voorspellend was de informatie uit de MRI-scan bij borstkanker.
  • Reductie aantal contactmomenten met een patiënt, door bijvoorbeeld meerdere zaken te doen tijdens één bezoek aan een multidisciplinaire polikliniek.
  • Werk kan leuker worden omdat je ziet wat jouw bijdrage is aan de gecreëerde gezondheidswaarde, en omdat je de kans krijgt om zelf je eigen werk te verbeteren
  • Enkel de flow zichtbaar maken leidt al tot verbetering
  • Iedereen leert ‘ketenbreed’ denken: het patiëntenproces gaat voortaan boven het afdelingsproces.
  • De zorgketen kan ingebouwd worden in het elektronisch patiënten dossier (EPD).

Wij danken onze partners/adverteerders, door hen kunnen wij onafhankelijke artikelen maken!
Ontdek bijvoorbeeld hoe onderstaande partij Lean in de praktijk helpt brengen!

LeanDirectLeanDirect

Als mensen op alle niveaus excelleren, realiseren zij duurzaam klantwaarde. Met deze overtuiging biedt LeanDirect BV online en hybride Lean Six Sigma opleidingen, coaching en consultancy. Wij hanteren een data-gedreven benadering waarbij de klantbeleving, de business case, de medewerker als talent en de operationele processen centraal staan.

Onze hoofddocent, Prof. dr. Ronald Does, is de grondlegger van Lean Six Sigma opleidingen in Nederland. Hij heeft diverse internationale onderscheidingen van de American Society for Quality (ASQ). Daarom behoren onze Lean Six Sigma certificeringen tot de internationale top. Bedrijven zoals Tesla, Samsung, Heineken, ING, ASML, Aegon, Friesland Campina, UMCG, AMC, Rode Kruis en Douwe Egberts plukken hier de vruchten van.

> Naar website

Uitdagingen

  • Iedereen aan boord krijgen en houden
  • Stroperige besluitvorming
  • Artsen en verpleegkundigen krijgen een nieuwe rol, namelijk die van manager
  • De complexiteit van een zorgketen kan overweldigend zijn
  • Mensen moeten bereid zijn om extra data in te voeren in het EPD
  • Verpleegkundigen moeten soms wennen aan het idee om zelf te verbeteren, sámen met andere afdelingen. Nu worden problemen nog vaak bij het eigen afdelingshoofd neergelegd.
  • Alles buiten de zorgketens is nog steeds in silo’s georganiseerd
  • Er is meer overleg nodig

Tips implementatie

  • Begin gewoon
  • Staar je niet blind op alle stappen in de zorgketen, maar focus je eerst op enkele stappen daaruit. Denk klein, met een groter doel in je achterhoofd voor de toekomst
  • Vier elk succes en heb niet té grote verwachtingen
  • Een zorgketen is een middel, en geen doel.

Cruijff
De conclusie is dat ketens de zorg kunnen verbeteren, en tegelijk de patiënttevredendheid. Waar VBHC vooral zorgt voor verbetering van medische zaken, voegen zorgketens ketenbrede logistieke verbetering toe. Hiertoe worden zorgdisciplines met elkaar verbonden.

De uitdaging rond de zorgketens is en blijft echter wel complex. Voor veel zaken hier omheen geldt de bekende uitspraak van Johan Cruijff: “Je gaat het pas zien als je het dóór hebt.’

 


Hulp nodig bij de implementatie van Lean?

Verwijzen naar dit artikel op internet?
Gebruik als link: https://www.procesverbeteren.nl/LEAN/St_Antonius_Zorgketens_Lean_VBHC.php

LeanentLeanDirectAgiliTecManagement MindfucksBlom Consultancy